Alcohol afhankelijkheid

Wat is alcohol afhankelijkheid?

Alcohol afhankelijkheid is het verlies van controle over het gebruik van alcohol. Ondanks negatieve gevolgen (werk, sociale contacten en lichamelijk) blijft de persoon toch alcohol gebruiken.

Symptomen alcohol afhankelijkheid

In de medische/psychiatrische wereld spreekt men van alcohol-afhankelijkheid wanneer je aan 3 of meer van de onderstaande 7 symptomen voldoet:

Tolerantie (meer moeten drinken om ogenschijnlijk hetzelfde ‘gewenste’ effect te krijgen)
Last hebben van onthoudingsverschijnselen, zoals transpireren, slecht slapen, trillen, onrustig voelen
Vaker en meer gebruiken dan je van plan bent
Mislukte pogingen om het gebruik in de hand te houden
Veel tijd besteden aan gebruik of aan bijkomen van gebruik
Beperking van hobby's, sociale activiteiten of werk
Voorturend gebruik ondanks dat je weet dat het schade oplevert

Hoe ontstaat alcohol afhankelijkheid?

Gemiddeld duurt het 7 jaar voordat een alcoholafhankelijkheid zich volledig ontwikkelt. In deze tijd passeert men een aantal stadia:

Drinken voor het effect In dit stadium drinkt men om een gewenst effect te bereiken. Deze stap is cruciaal voor het ontstaan van alcoholafhankelijkheid. Men drinkt dus niet meer voor de gezelligheid maar om te ontspannen, angsten te verminderen of om somberheid tegen te gaan. Het ultieme doel voor de drinker is om de stemming te veranderen.
Wennen aan alcohol In deze fase ontstaat de tolerantie; het lichaam went aan de alcohol en heeft steeds meer nodig om hetzelfde effect te bereiken.
Krijgen van black-outs Men vergeet nu gebeurtenissen die zich tijdens zijn gebruik hebben afgespeeld. In het begin schrikt men hier nogal van. Als deze ‘black- outs’ frequenter voorkomen, schrikt men niet meer. Hij went aan deze effecten van alcohol. Juist dit is zeer ernstig omdat nu de negatieve effecten van alcohol niet meer gezien worden.
Het ontstaan van problemen die met alcohol samenhangen In deze fase ontstaan er klachten die worden veroorzaakt door het alcoholgebruik. Niet alleen ontstaan er lichamelijke klachten, maar ook klachten op en over het werk, verlies aan sociale contacten door ruzies en verzuim.
Krijgen van onthoudingsverschijnselen Indien men stopt met drinken ontstaan er onthoudingsverschijnselen zoals transpireren, trillen, slecht slapen en een onrustig gevoel. Deze verdwijnen meestal weer na inname van alcohol.
Het drinken onderhoud zichzelf

Door alle bovengenoemde aspecten blijft het drinkgedrag zich in stand houden. Er ontstaat nu een vicieuze cirkel. Deze vicieuze cirkel is weer in vier zaken onder te verdelen.

1. Farmacologische de ontwenningsverschijnselen worden weer bestreden met drank.
2. Psychologische door de schaamte en schuldgevoel van drankgebruik gaat men nog meer drinken om deze gevoelens weer te vergeten, hierdoor nemen deze gevoelens alleen nog maar meer toe.
3. Sociaal er ontstaan problemen en ruzie met vrienden of bekenden. Vaak leidt verzuim op het werk tot serieuze problemen en eventueel werkloosheid. Deze isolatie is vaak weer een reden om meer te gaan drinken.
4. Cerebraal door het overmatige alcoholgebruik kunnen er hersenbeschadigingen optreden waardoor personen minder weestand kunnen bieden om niet te drinken.

Vaak ziet men dat alcohol-afhankelijkheid in sommige families vaker voorkomt. Er is onlangs ook een onderzoek gedaan waaruit bleek dat er inderdaad bepaalde genen zijn die het overmatig gebruik van alcohol mede kunnen veroorzaken. Maar verder zijn ook de persoonlijkheid, de verwachtingen van de effecten van de alcohol, stress en zogenaamde life-events oorzaken voor het ontstaan van alcohol-afhankelijkheid.

Is het ernstig en wat kunt u verwachten?

Als u alcohol-afhankelijk bent, is dit inderdaad ernstig. Er kunnen lichamelijke aandoendingen ontstaan zoals leverschade, zenuwschade, hartaandoeningen, hoge bloeddruk, vitaminetekorten, maag- en alvleesklierproblemen, slokdarmkanker of -bloedingen, dikkedarm- en endeldarmkanker, hersenaandoeningen als Korsakov of dementie. Verder ook depressies, angststoornissen en psychosen.

Daarnaast gaat overmatig alcoholgebruik samen met slecht eten. Door dit slechte eten, kunnen vitaminentekorten ontstaan, die een zogenaamde polyneuropathie kunnen veroorzaken. Dit is een zenuwstoornis in vooral de benen/voeten. Als iemand stopt met overmatig drinken, zijn deze verschijnselen deels weer omkeerbaar.

Niet iedereen die afhankelijk is van alcohol ontwikkelt al deze gevolgen, maar men heeft er wel een duidelijk verhoogde kans op.

Wanneer naar de huisarts?

Als u het gevoel heeft uw alcoholgebruik niet meer in de hand te hebben, of als u denkt afhankelijk te zijn van alcohol, is het verstandig de huisarts te bezoeken. Hij of zij kan met u nagaan of er inderdaad sprake is van alcohol-afhankelijkheid en samen met u zoeken naar een passende behandeling.

De huisarts heeft een aantal medicijnen ter beschikking om de ontwenning gemakkelijker te ondergaan. Zo zijn er medicijnen met de stof chloordiazepoxide, die een groot deel van de ontwenningsverschijnselen kunnen onderdrukken. Ook bestaan er middelen als Antabus en Refusal, die ervoor zorgen dat je je heel naar gaat voelen als je toch alcohol drinkt: je krijgt een rood gelaat, bonzende hoofdpijn, misselijkheid, braken en een snelle hartslag. Als derde kan de huisarts kiezen voor middelen als Campral of Revia: middelen die de ‘zucht’ naar alcohol kunnen verminderen.

Wat kunt u er zelf aan doen?

Een voor de hand liggend antwoord op deze vraag is natuurlijk “minder drinken”. Helaas is dit nu juist het probleem bij deze aandoening. Wat u vooral zelf kunt doen is het probleem herkennen en erkennen. Dan kunt u samen met uw arts een oplossing ervoor zoeken. Het is vooral belangrijk bij uzelf te kijken naar de functie van uw alcoholgebruik. Drinkt u om de gezelligheid, of heeft u het echt nodig om te ontspannen?

Om de afhankelijkheid te voorkómen, is het van belang dat u probeert niet dagelijks te drinken en áls u drinkt, niet meer dan drie eenheden te drinken. Zo is de kans op een alcohol-afhankelijkheid minder groot.

U kunt zich bij het minderen van het alcoholgebruik laten ondersteunen door een zelfhulpprogramma op internet. Op zelfhulpwijzer.nl vindt u meer informatie.

Algemene adviezen en voorzorgsmaatregelen

Over het algemeen wordt geadviseerd met mate te drinken. Dat wil zeggen niet meer dan gemiddeld twee eenheden per dag drinken, niet elke dag te drinken en áls u drinkt, niet meer dan drie eenheden per keer te drinken. Als u deze maatstaven aanhoudt, is de kans op het ontwikkelen van alcoholafhankelijkheid het kleinst.

Als u denkt een alcoholprobleem te hebben, is het verstandig iemand (bijvoorbeeld uw huisarts) hierover in vertrouwen te nemen, en samen een oplossing voor het probleem te zoeken. Een tweede persoon kan vaak objectiever kijken naar uw gebruik.

Overigens is het onverstandig en soms zelfs gevaarlijk om acuut te stoppen met drinken zonder begeleiding. Zoek altijd hulp, of bouw zelf langzaam af.

In samenwerking met

Drs. L. Edelman (auteur) Drs. N. Bos (consulent)

Bronnen

NHG Standaard Problematisch Alcoholgebruik 2014
Oxford Textbook of Psychiatry – M. Gelder e.a.
Lisdonk van de EH, Bosch van den SJHM, Lagro-Janssen ALM, Schers HJ. Ziekten in de huisartsenpraktijk vijfde druk 2008. Reed Business, Amsterdam.